نام آزمایش

Phosphorus

مخفف انگلیسی تست

P

نام فارسی تست

فسفر

نام های دیگر

PO4

روش انجام

Photometric

آمادگی بیمار

فرد باید ناشتا باشد.

نوع نمونه

S, PH, U

علت درخواست تست

  • کمک به تفسیر بررسی اختلالات پاراتیروئید، استخوان و به منظور اندازه گیری فسفات و اطمینان از سطح کافی آن در خون.
  • کمک به تشخیص اختلالات کلیوی، عدم تعادل اسید و باز

توضیح راجع به تست

بیشتر فسفر بدن به همراه کلسیم و در استخوان ها قرار دارد. هر چند حدود ۱۵% از آن در خون است و همین موضوع فسفر را به آنیون اصلی مایع داخل سلولی تبدیل می کند.

فسفر وظایف متعددی نظیر کمک به متابولیسم گلوکز و لیپید، ذخیره و انتقال انرژی در بدن، تشکیل بافت استخوانی و حفظ تعادل اسید – باز به عهده دارد.

همانند کلسیم؛ فسفر نیز توسط هورمون PTH کنترل می شود. فسفر رابطه معکوس با کلسیم دارد. یعنی افزایش هر یک از آنها در خون؛ دفع دیگری از کلیه ها را بدنبال خواهد داشت.

در چه شرایطی تست افزایش می یابد؟

  • آکرومگالی
  • بالا بودن ویتامین D
  • هیپو پاراتیروئیدیسم
  • متاستاز استخوانی
  • هیپرترمی
  • اسیدوز لاکتیک
  • آمبولی ریوی
  • کتو اسیدوز دیابتی
  • هیپو کلسمی
  • نارسایی کلیوی
  • اسیدوز تنفسی
  • سارکوئیدوز
  • لنفوم یا میلوم پیشرفته

در چه شرایطی تست کاهش می یابد؟

  • هیپر پاراتیروئیدیسم
  • سندروم های سوء جذب
  • تومورهای مترشحه هورمون PTH
  • نقص های توبولی کلیوی
  • ریکتز
  • اسهال و استفراغ شدید
  • سِپتی سمی باکتری گرم منفی
  • هیپر کلسمی
  • هیپر کالمی
  • آلکالوز تنفسی
  • مسمومیت با سالیسیلات
  • کمبود ویتامین D
  • نقرس حاد
  • نقص هورمون رشد
  • هیپر انسولینیسم
  • اختلال در باز جذب کلیوی
  • اسیدوز توبولی کلیوی (RTA)
  • عفونت های تنفسی سوختگی شدید
  • ترک اعتیاد به الکل

تست های تکمیلی

  • Calcium
  • Electrolyte Panel
  • Vitamin D
  • Parathyroid Hormone (PTH)
  • Magnesium

تداخلات دارویی و آزمایشگاهی

استروئید های آنابولیک، مهار کننده های بتا- آدرنژریک، ارگوکلسیفرول، فورزماید، هیدروکلروتیازید، متی سیلین (همراه با نفروتوکسیسیتی)، ضد بارداری های خوراکی، خارج کردن غده پاراتیروئید، فسفات ها، سدیم اتیندرونات، تتراسایکلین (همراه با نفروتوکسیسیتی) و ویتامین D سطح فسفر را افزایش می دهند.

استازولامید، آلبوترول، نمک های آلومینیوم، اسید های آمینه (از طریق زیاده روی در درمان تغذیه وریدی)، داروهای بیهوشی، ضد تشنج ها، کلسی تونین، اپی نفرین، فیبرین هیدرولیزلات، فروکتوز، گلوکورتیکوئید ها، گلوکز، انسولین، مانیتول، داروهای ضد بارداری خوراکی، پامیدرونات، فنوتیازین و پلیکامایسین می توانند سطح فسفر را کاهش دهند.

نکته ۱:  فسفر دارای ریتم شبانه روزی دو فازی بسیار قوی است. پایین ترین سطح سرمی فسفر در صبح می باشد. پیک اولین افزایش در اواخر بعد از ظهر و اوج دوباره در اواخر شب است. پیک دوم کاملا بالا و نتایج ممکن است در خارج از دامنه مرجع باشد. بنابراین جهت تفسیر مناسب تست باید نمونه های متعدد و در زمان های مختلف روز تهیه شود.

نکته ۲: مصرف کربوهیدرات از جمله تجویز داخل وریدی(IV) گلوکز؛  موجب کاهش سطح فسفر می شود؛زیرا فسفر به همراه گلوکز وارد سلول می شود.

نکته ۳: پس از تزریق انسولین کاهش موقتی در فسفر مشاهده می شود.

اطلاعات تکمیلی

برای مشخص کردن علل احتمالی باید فسفر سرم همراه با کلسیم خون تفسیر شود:

۱- افزایش فسفر همراه با کاهش کلسیم: هیپوپاراتیروئیدیسم، بیماری کلیوی

۲- افزایش فسفر همراه با کلسیم افزایش یافته یا طبیعی: سندروم شیر قلیایی، هیپر ویتامینوز D

۳- کاهش فسفر همراه با افزایش کلسیم: هیپر پاراتیروئیدیسم، سارکوئیدوز

۴- کاهش فسفر و کلسیم: سوء جذب، کمبود ویتامین D، اسیدوز توبولی کلیوی

 

منابع

  1. Richard A. Mc Pherson, Matthew R. Pincus. Henry’s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Method, 23rd edition, 2017, Elsevier.
  2. Carl A. Burtis, David E. Bruns. Tietz Fundamentals of Clinical Chemistry and Molecular Diagnostics, 7th edition, 2015, Elsevier.
  3. ARUP Laboratories
  4. Mayo Medical Laboratories
  5. Lab Tests Online

۶- جعفر آبادی آشتیانی مهتاب و همکاران. کتاب جامع تست های تشخیصی و آزمایشگاهی پاگانا ۲۰۱۴، انتشارات جامعه نگر، ۱۳۹۴ .