۱- مزایای آزمایش Antibody screening یا غربالگری آنتی بادی های غیرمنتظره چیست؟
۱. شناسائی اکثر آنتی بادی های مهم بالینی (clinically significant antibodies) در سرم بیماران .
۲. غربالگری پیش از زایمان جهت کاهش ریسک مرگ و میر مادران باردار و نوزادان
۳. تشخیص به موقع و پیشگیری از بیماری همولتیک جنین و نوزاد(HDFN)
۴. کمک به کارشناسان بانک خون در تمایز آلوآنتی بادی از اتو آنتی بادی و پزشکان در یافتن مسیر صحیح درمان بیمار
۵. کاهش زمان آماده سازی خون جهت تزریق
۶. ساماندهی بهتر کیسه خون های مصرفی و ذخیره در آزمایشگاه
۲- مشخصات معرف Antibody screening چیست؟
۱. معرف های گلبولی غربالگری آنتی بادی شامل ۳ گلبول استاندارد با فنوتایپ مشخص بوده که از خونهای با گروه خونی نادر تهیه شده است و از نظر بیماری های عفونی HIV ,HCV , HBV مورد آزمایش قرارگرفته و منفی می باشد.
۲. معرف های گلبولی غربالگری آنتی بادی به صورت unpooled و با غلظت ۲-۵% می باشد.
۳. تهیه معرف ها مطابق با استاندارد سازمان انتقال خون ایران ، WHO و AABB.
۴. جهت شناسائی آنتی بادی های مهم بالینی حداقل شامل آنتی ژن های
Fyb,JKa,JKb D, C , E ,c ,e , K ,k, M ,N ,S ,s , P1, Lea, Leb, Fya
۵. طول عمر معرف ها ۲۸ روزه می باشد.
۶. معرف ها در دو حجم ۵ml و ۱۰ ml تهیه می گردد.
۳-آزمایش غربالگری آنتی بادی (Antibody Screening) چه نوع آزمایشی است؟
آزمون غربالگری آنتی بادی به صورت روتین در ارتباط با تعیین گروه خونی و کراس مچ بوده و قبل از تجویز محصولات خونی به ویژه واحدهای گلبول قرمز متراکم و به منظور اجتناب از واکنشهای انتقال خون و پیشگیری از کاهش طول عمر گلبولهای تزریقی میباشد. همچنین این آزمون در غربالگری پیش از تولد و به منظور تشخیص آنتی بادیها در سرم مادران باردار که موجب ایجاد بیماری همولتیک جنین و نوزاد (HDFN) می شود، کاربرد دارد.
۴- چگونه آنتی بادی در بدن فرد بیمار تولید می شود؟
گلبول های قرمز خون دارای تعدادی آنتی ژن از جنس پروتئین و کربوهیدرات بر سطح خود می باشند. بالغ بر ۶۰۰ آنتی ژن متفاوت که خود به ۳۰ سیستم گروه خونی تقسیم می شود بر سطح گلبول قرمز وجود دارد.
وجود یا عدم وجود این آنتی ژن ها در یک فرد مهم بوده چرا که مشخص کننده نوع گروه خونی فردی می باشند که در مواقع ضروری به تزریق خون نیاز پیدا می کند. اگر فردی در معرض خونی با آنتی ژن های متفاوت از آنتی ژن های خودش قرار گیرد، می تواند تولید آنتی بادی نموده که در صورت تزریق مجدد آن آنتی ژن ها منجر به همولیز خارج عروقی یا داخل عروقی می شود.
۵- چه زمانی آزمون غربالگری آنتی بادی گلبول قرمز انجام می شود؟
آزمون غربالگری آنتی بادی گلبول قرمز به منظور غربال کردن و کنترل خون افراد از نظر وجود آنتی بادی های ضد آنتی ژن های گلبول قرمز به غیر از آنتی ژن های A و B استفاده می شود . این آزمون به هنگام نیاز به تزریق خون انجام می شود. در صورت مثبت شدن این آزمون ، باید به منظور شناسایی آنتی بادی های مربوط ، آزمون شناسایی آنتی بادی انجام شود.در صورت وجود آنتی بادی های مهم بالینی و به هنگام انجام آزمون کراس مچ ، شکل دیگری از غربالگری آنتی بادی RBC انجام می شود.در صورت نیاز به تزریق خون ، باید نوع آنتی بادی ها را مد نظر داشت و خونی را انتخاب نمود که از نظر آن آنتی ژن ها منفی باشد.
۶- علت انجام آزمون غربالگری آنتی بادی گلبول قرمز در دوران حاملگی چیست ؟
در طی حاملگی ، این آزمون به منظور غربالگری آنتی بادی خون مادر استفاده می شود.
بعضی مواقع آنتی بادی ها می توانند از طریق جفت رد شده و به گلبول های قرمز نوزاد حمله کنند و ایجاد بیماری همولتیک جنین و نوزاد کنند(HDFN) . مهم ترین علت این مسأله تشکیل آنتی بادی ضد آنتی ژن D از گروه خونی Rh می باشد.
۷ – سیستم Rh چیست؟
سیستم گروه خونی Rh که شامل فاکتور Rh می باشد یکی از ۳۵ گروه خونی شایع انسان می باشد. این گروه خونی بعد از گروه ABO ، مهم ترین سیستم گروه خونی است. این سیستم گروه خونی مشتمل بر ۵۰ نوع آنتی ژن می باشد که از میان آنها ، ۵ آنتی ژن D,C,c,E,e جزء مهم ترین آنها می باشد. در صورت وجود یا عدم وجود آنتی ژن D بر روی گلبول قرمز، Rh فرد مورد نظر به ترتیب Rh مثبت و یا Rh منفی می باشد.
۸- چگونه می توان از تولید آنتی بادی در دوران بارداری پیشگیری نمود؟
مادر Rh منفی میتواند در صورت قرار گرفتن در معرض گلبول های قرمز جنین Rh مثبت ، آنتی بادی بسازد.
به منظور پیشگیری از این مسئله مادر Rh منفی باید آزمون غربالگری آنتی بادی را در اوایل بارداری و به هنگام زایمان انجام دهد. اگر هیچ آنتی بادی Rh در مراحل اولیه بارداری وجود نداشته باشد، باید به منظور پاک کردن هرگونه گلبول قرمز Rh مثبت جنین از جریان خون مادر و پیشگیری از تولید آنتی بادی های Rh ، ایمیون گلبولین Rh به مادرتجویز نمود. Rh نوزاد به هنگام تولد کنترل می شود. اگر Rh نوزاد منفی باشد، نیازی به تزریق RhIG (روگام) در مادر نمی باشد ولی اگر نوزاد Rh مثبت بوده و آنتی بادی مادر از نظر anti-D منفی باشد، دُز دیگری از RhIG به مادر تزریق می شود.
مادری که Rh منفی و غربالگری آنتی بادی وی منفی باشد، باید به منظور پیشگیری از تولید آنتی بادی ، ایمیون گلبولین Rh را در طی ۷۲ ساعت پس از زایمان دریافت کند.
در صورت مثبت بودن آنتی بادی مادر، ویژگی آنتی بادی های مورد نظر را باید مشخص نمود . اگر مادر دارای آنتی D فعال باشد ، تزریق RhIG (روگام) مفید نمی باشد. اگر مادر دارای آنتی بادی دیگری باشد ، تشخیص آنتی بادی ضد آنتی ژن گلبول قرمز در اوائل بارداری برای پیشگیری از کم خونی و زردی نوزاد حائز اهمیت است.
۹- موارد دیگر استفاده از آزمون غربالگری آنتی بادی گلبول قرمز چیست؟
آزمون غربالگری آنتی بادی گلبول قرمز می تواند به تشخیص آنمی همولتیک اتوایمیون مرتبط با DAT کمک کند . این بیماری زمانی ایجاد می شود که فردی بر ضد آنتی ژنهای گلبول قرمز خودش آنتی بادی تولید کند. این حالت در برخی از بیماری های اتوایمیون مثل SLE ، لنفوم ، CLL ، عفونت با میکوپلاسما پنومونیه و مونونوکلئوز دیده می شود. این حالت همچنین در افرادی که از داروی مشخصی مثل پنی سیلین استفاده می کنند ، دیده می شود.
۱۰- نتایج آزمون غربالگری آنتی بادی گلبول قرمز نشان دهنده چیست؟
آزمون غربالگری آنتی بادی مثبت به این معنی است که یک یا چند آنتی بادی ضد آنتی ژن های گلبول قرمز وجود دارد. برخی از این آنتی بادی ها مهمتر از بقیه می باشند. مثبت بودن غربالگری آنتی بادی قبل از تزریق خون نشان دهنده ضرورت شناسایی آنتی بادی های موجود می باشد. پس از شناسایی این آنتی بادی ها باید خونی را انتخاب نمود که فاقد آن آنتی ژن ها بوده به طوریکه پس از تزریق خون ، آنتی بادی های مربوط نتوانند با آنتی ژن های گلبول قرمز واکنش داده و آنها را تخریب نمایند.در هر بار تزریق خون ، بیمار در معرض ترکیبی از آنتی ژن های گلبول قرمز اهداکننده قرار می گیرد.
هر زمان که گلبول های قرمز تزریقی حاوی آنتی ژن های بیگانه با گیرنده باشند، احتمال تشکیل آنتی بادی وجود دارد. اگر فردی تزریقات زیادی در طول زمان مشخص داشته باشد می تواند ضد آنتی ژن های متفاوت آنتی بادی تولید کند. این مسأله می تواند یافتن خون سازگار را اندکی دشوار نماید. انجام این آزمون نیاز به آمادگی خاصی ندارد ولی باید پزشک را از مصرف تمام داروها ، ویتامین ها و مکمل ها آگاه نمود.
۱۱- دیدگاه رفرانس AABB از غربالگری آنتی بادی چیست؟
غربالگری آنتی بادی بر روی تمام بیماران انجام می شود این آزمون در تشخیص آنتی بادی سرم و پلاسمای بیمارانی که احتمال دارد با آنتی ژن های گلبول قرمز تزریقی واکنش داده و موجب همولیز شود ، به کار می رود.
به هنگام تزریق خون ، می توان واحد های RBC آنتی ژن منفی را بدون نیاز به انجام آزمون دیگر ترخیص نمود.
غربالگری آنتی بادی را می توان در سه فاز IS، ۳۷°، AHG و به کمک پانلی متشکل از دو یا سه گلبول گروه O مشخص که ترکیبی از آنتی ژن های مهم بالینی شایع را بیان می کنند، انجام داد. غربالگری آنتی بادی را می توان به صورت دستی یا به کمک دستگاه های خودکار در فاز مایع یا فاز جامد انجام داد.برای انجام غربالگری آنتی بادی ، باید از دستورالعمل های مشخص سازمانی به همراه برنامه های کنترل کیفی استفاده نمود.
– آنتی بادی هایی که همیشه به صورت بالقوه از نظر بالینی حائز اهمیت بوده و ضد آنتی ژنهای سیستم های گروه خونی می باشند عبارتند از آنتی ژنهای سیستم Rh، Kell، Duffy، S s U، Kidd، Diego، P، H در فنوتیپ O بمبئی.
۱۲- به چه روش هایی غربالگری آنتی بادی انجام می شود؟
چندین روش برای ارزیابی وجود آنتی بادی در دسترس می باشد ، تمامی این روش ها وجود آنتی بادی و درجه آگلوتیناسیون را نشان می دهند ولی در شیوه درجه بندی آگلوتیناسیون با یکدیگر تفاوت دارند. این روشها عبارتند از :
۱. روش لوله ای ( آزمون فاز مایع) به همراه محلول های تقویت کننده واکنش از جمله آلبومین، PEG ، LISS و آنزیم ها.
۲. روش فاز جامد ( پلیت)
۳. آگلوتیناسیون ستونی (ژل کارد)
۱۳-مدت اعتبار تست آنتی بادی اسکرینینگ در بیماران مختلف به چه صورت است؟
اعتبار تست آنتی بادی اسکرینگ در بیمارانی که طی ۳ ماه گذشته زایمان ، سقط و یا تزریق خون نداشته اند، بین ۷ تا ۱۴ روز ، با توجه به خط مشی هر بیمارستان متغیر می باشد.
در مورد بیمارانی که طی ۳ ماه گذشته ، زایمان، سقط و یا تزریق خون داشته اند؛ مدت اعتبار این تست تا ۷۲ ساعت می باشد.
** تمامی شرایط فوق در صورت قرارگرفتن نمونه بیمار در دمای ۸-۲ درجه سانتی گراد (یخچال) قابل قبول می باشد.
منبع: آزمایشگاه رفرانس ایمونوهماتولوژی سازمان انتقال خون ایران