نام آزمایش
Prolactin
مخفف انگلیسی تست
PRL
نام فارسی تست
هورمون پرولاکتین
روش انجام
ECLIA, RIA
آمادگی بیمار
- نمونه گیری ۳ ساعت پس از بیدار شدن از خواب انجام می شود.
- از فعالیت های جنسی (نزدیکی) و استرسی ۲ روز قبل از نمونه گیری اجتناب شود.
- ترجیحاً فرد ناشتا باشد.
- همچنین از استروژن، انسولین و … چند روز قبل از نمونه گیری نیز خودداری شود.
نوع نمونه
S, PE
علت درخواست تست
- کمک به تشخیص کم کاری تیروئید اولیه که با افزایش سطح پرولاکتین مشخص می شود.
- کمک به تشخیص تومورهای مشکوک ریه یا کلیه (افزایش مقادیر پرولاکتین می تواند نشانه تولید نابجای پرولاکتین باشد)
- بررسی عدم وجود شیر در دوران پس از زایمان
- بررسی اختلال عملکرد جنسی با علت نامشخص در مردان و زنان
- بررسی موارد مشکوک به انفارکتوس هیپوفیز در دوره پس از زایمان یا سندروم شیهان (که با کاهش سطح پرولاکتین مشخص می شود)
توضیح راجع به تست
همانند هورمون رشد؛ پرولاکتین (PRL) نیز توسط غده هیپوفیز قدامی ترشح می شود. این هورمون مسئول رشد بافت پستانی و افزایش و حفظ شیردهی است. تعیین سطح پرولاکتین به همراه دیگر هورمون ها در موارد زیر کمک کننده خواهد بود:
* تعیین علت گالاکتوره و آمنوره
* تعیین علت سردرد و اختلال دید
* تشخیص ناباروری و اختلال عملکرد جنسی در مردان
* تشخیص پرولاکتینما
* ارزیابی عملکرد هیپوز قدامی (همراه با دیگر هورمون ها)
* مونیتور کردن درمان پرولاکتینوما و تشخیص موارد عود بیماری
وجه تسمیه پرولاکتین (PRL) به این علت است که شیردهی را آغاز کرده و تداوم میبخشد. دوپامین مترشحه از هیپوتالاموس؛ آزاد شدن PRL را مهار میکند. بعضی از تحریکات فیزیولوژیک مثل خواب، ورزش و هیپرگلیسمی سبب افزایش کوتاه مدت پرولاکتین سرم میشوند. هنگام خواب سطح پرولاکتین بعد از ۹۰-۶۰ دقیقه شروع به افزایش میکند و ۵-۴ ساعت بعد به بالاترین مقدار خود میرسد. شایعترین تومور هیپوفیز؛ پرولاکتین ترشح میکند (پرولاکتینوما). آمنوره، قاعدگیهای غیرطبیعی و گالاکتوره میتوانند نشانههایی حساس برای وجود احتمالی پرولاکتینوما در زنان سنین باروری باشند. این تومورها در مردان و زنان سالخورده فاقد چنین نشانههایی بوده و دیرتر و غالباً با اثرات تهاجمی و بینایی ظاهر میشوند. وجود ماکروپرولاکتین ممکن است تفسیر پرولاکتینمی را پیچیده کند.
در چه شرایطی تست افزایش می یابد؟
- نارسایی آدرنال
- شیردهی مادر
- آسیب دیوار قفسه سینه
- گالاکتوره
- هیپوگلیسمی ناشی از انسولین
- سندروم تخمدان پلی کیستیک
- آمنوره
- نارسایی کلیوی مزمن
- اختلالات هیپوفیز و هیپوتالاموس
- نارسایی کبدی
- حاملگی
- بی اشتهایی عصبی
- تومورهای مترشحه پرولاکتین نابجا (مانند ریه و کلیه)
- کم کاری تیروئید اولیه
- تومور هیپوفیز
و … .
در چه شرایطی تست کاهش می یابد؟
- سندروم شیهان
- خونریزی شدید بعد از زایمان (ممکن است موجب نکروز هیپوفیز شود)
تست های تکمیلی
FSH, LH, Testosterone, DHEAS, Estrogen, Progesterone
تداخلات دارویی و آزمایشگاهی
آمی تریپتیلین، آموکساپین، آرژینین، آزوسماید، بنسرازید، بوتاپرازین، بوتورفانول، کاربی دوپا، کاروفنیل پیپرازین، کلروپرومازین، سایمتیدین، کلومی پرامین، ذری پرامین، دی اتیل استیل بسترول، انفلوران، انسولین، اینترفرون-b، لابتولول، لوکساپین، مژسترول، مسترانول، متیل دوپا، متوکلوپرامید، مولیندون، مرفین، نیتروزاکساید، ضد بارداری های خوراکی، هورمون پاراتیروئید، پنتا گاسترین، پر فنازین، فنوتیازین ها، فنی توئین، پیموزید، پرومازین، رانیتیدین، تیوتیکسین، هورمون های محرکه تیروتروپین، فاکتور نکروز بافتی (TNF)، وراپامیل و … می توانند باعث سطح پرولاکتین را افزایش دهند.
داروهای ضد تشنج، آپومرفین، بروموکریپتین، کاپروگولین، کلسی تونین، سیکلوسپورین، دگزامتازون، دوپامین، لوودوپا، متوکلوپرامید، مرفین، نیفیدیپین، اکتروئوتاید، پرگولید، رانیتیدین، ریفامپین، ریتان سرین، روپینیرول، سکرتین، ترگوراید و هورمون های تیروئیدی می توانند سطح پرولاکتین را کاهش دهند.
نکته ۱: ترشح پرولاکتین؛ در طول شبانه روز تغییر می کند که بطوری که بیشترین مقدار آن در صبح دیده می شود.
نکته ۲: در موارد نادری در سطوح بالای پرولاکتین؛ پدیده هوک (Hook effect) مشاهده گشته و منجر به نتایج منفی کاذب می گردد. (اثر هوک که عبارتست از کسب نتایج منفی کاذب در غلظت بالای آنالیت میباشد، در واکنشهای ایمونولوژی اتفاق افتاده و معادل پدیده پروزون در واکنشهای سرولوژی است. در این پدیده غلظت آنالیت که میتواند آنتیژن یا آنتیبادی باشد، از بالاترین استاندارد نیز بسیار بالاتر بوده و لذا علیرغم زیاد بودن آنتیژن یا آنتیبادی مورد آزمایش در سرم، نتیجه منفی کاذب حاصل میگردد.)
نکته ۳: مقادیر پرولاکتین بیش از مقدار مرجع ممکن است به دلیل وجود ماکرو پرولاکتین (پرولاکتین متصل به ایمونوگلوبولین) باشد.
نکته ۴: استرس ناشی از بیماری، ورزش، هیپوگلیسمی، خواب، تحریک نوک پستان (شیر دهی)، تروما، جراحی، یا حتی ترس از آزمایش خون موجب افزایش سطح پرولاکتین می شود. در بیمارانی که از خون گیری می ترسند بهتر است ابتدا یک هپارین لاک گذاشته شود و سپس ۲ ساعت بعد خونگیری انجام شود.
اطلاعات تکمیلی
۱- در زنان؛ سطح پرولاکتین بیشتر از ۲۷ نانوگرم بر میلی لیتر در غیاب بارداری و شیردهی پس از زایمان نشان دهنده هیپرپرولاکتینمی است.
۲- مقادیر پرولاکتین در نوزادان تا ده برابر بالغین می رسد.
۳- علائم و نشانه های شفاف هیپرپرولاکتینمی در بیماران با سطح پرولاکتین سرم کمتر از ۱۰۰ نانوگرم بر میلی لیتر اغلب وجود ندارد.
۴- افزایش سطح خفیف تا متوسط پرولاکتین سرم یک راهنمای قابل اعتماد برای تعیین یک آدنوم هیپوفیز تولید کننده هورمون پرولاکتینِ در حال حاضرنمی باشد؛ در حالی که سطوح بیشتر از ۲۵۰ نانوگرم بر میلی لیتر معمولاً با یک تومور ترشح کننده پرولاکتین همراه است.
۵- پس از شروع درمان پرولاکتینوما؛ سطح پرولاکتین باید بطور قابل ملاحظه ای در بسیاری از بیماران کاهش یافته باشد. در ۶۰٪ تا ۸۰٪ از بیماران؛ مقادیر پرولاکتین باید به سطح نرمال رسیده باشد .عدم سرکوب سطح پرولاکتین ممکن است نشاندهنده تومورهای مقاوم در برابر درمان معمول آگونیست فعال کننده مرکزی دوپامین باشد. با این حال، زیر مجموعه ای از بیماران با تومور های کوچک شده دارای هیپرپرولاکتینمی مداوم می باشند.
۶- بیمارانی که نه کاهش سطح پرولاکتین و نه کوچک شدن تومور را نشان می دهد ممکن است به اقدامات درمانی بیشتری نیاز داشته باشند.
۷- اگر علائم و نشانه های هیپرپرولاکتینمی وجود ندارد؛ ماکرو پرولاکتین باید ارزیابی شود. در چنین مواردی تصویر برداری هیپوفیز مفید نمی باشد.
۸- آزمایش مهاری با لوودوپا و تحریکی با TRH یا کلرپرومازین برای بررسی موارد غیر طبیعی ترشح پرولاکتین از هیپوفیز (بویژه آدنوم هیپوفیز) انجام می شود.
منابع
- Richard A. Mc Pherson, Matthew R. Pincus. Henry’s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Method, 23rd edition, 2017, Elsevier.
- Carl A. Burtis, David E. Bruns. Tietz Fundamentals of Clinical Chemistry and Molecular Diagnostics, 7th edition, 2015, Elsevier.
- ARUP Laboratories
- Mayo Medical Laboratories
- Lab Tests Online
۶- جعفر آبادی آشتیانی مهتاب و همکاران. کتاب جامع تست های تشخیصی و آزمایشگاهی پاگانا ۲۰۱۴، انشارات جامعه نگر، ۱۳۹۴ .
۷- وارسته عبداالرضا و همکاران. روش های عملی در ایمونولوژی، انتشارات ترجمان خرد، چاپ اول، ویراست دوم، ۱۳۸۷