نام آزمایش

PT (Prothrombin Time)

مخفف انگلیسی تست

PT

نام فارسی تست

زمان پروترومبین

روش انجام

Coagulation

آمادگی بیمار

از استعمال داروهای ضد انعقاد (مانند وارفارین، هپارین و …) پیش از انجام آزمایش و بدون اطلاع پزشک معالج اجتناب کنید.

نوع نمونه

PC

علت درخواست تست

  • پایش درمان با ضد انعقادهای خوراکی که همراه با شاخص INR گزارش می گردد.
  • سنجش های غربالگری برای شناسایی نقص یک یا تعداد بیشتری از فاکتورهای انعقادی (فاکتور اختصاصی مسیر خارجی انعقاد یا فاکتور ۷ و همینطور مسیر مشترک شامل ۱ و ۲ و ۵ و ۱۰) به دلایل:
  • نقص های ارثی یا اکتسابی انعقادی
  • نقص ویتامین K
  • بیماری کبدی
  • انعقاد منتشر داخل عروقی (DIC)
  • مهار کننده های فاکتور انعقادی خاص
  • سنجش غربالگری برای تشخیص مهار کننده های انعقاد خون، (“ضد انعقادهای در گردش”) مرتبط با:
  • مهار کننده های فاکتور انعقادی خاص
  • مهارکننده های ضد انعقادی شبه لوپوس (آنتی بادیهای ضد فسفولیپید)
  • مهار کننده های زمان پروترومبین غیر اختصاصی ( همانند آنتی بادیهای مونوکلونال)
  • افزایش محصولات ناشی از تخریب فیبرین (FDP)

توضیح راجع به تست

پروسه انغقاد (هموستاز) نیازمند طی شدن چندین مرحله و همچنین عملکرد مناسب چندین فاکتور انعقادی و دیگر مواد است. تست PT جهت بررسی اختلالات خونریزی دهنده مربوط به مسیر خارجی انعقاد انجام می شود. (فاکتور ۷ فاکتور اختصاصی مسیر خارجی می باشد. همچنین در این تست فاکتور های مسیر مشترک که شامل فاکتورهای ۱ و ۲ و ۵ و ۱۰ اگر دچار کاهش باشند؛ موجب افزایش زمان PT می گردد)

PT زمان لخته شدن را از فعال شدن فاکتور ۷ تا تشکیل لخته فیبرین اندازه‏گیری می‏کند.

اندازه گیری PT در یافتن علت خونریزی غیر طبیعی و یا کبودی ، بررسی عملکرد کبدی، و به دنبال نشانه هایی از لخته شدن خون و یا اختلال خونریزی دهنده  کاربرد دارد.

پزشک از INR برای تنظیم دارو استفاده می کند تا PT را در محدوده مناسب برای بیمار قرار دهد. به عبارت دیگر INR برای پایش اثر بخشی داروهای ضد انعقاد نظیر وارفارین استفاده می شود.

در چه شرایطی تست افزایش می یابد؟

موارد ارثی

  • فقدان فاکتور ۷ انعقادی (اما APTT طبیعی است)
  • کمبود فاکتور های مسیر مشترک انعقاد (فاکتور ۱، ۲، ۵، ۱۰) که در این موارد APTT هم ممکن است افزایش یافته باشد.

موارد اکتسابی

  • انعقاد منشر داخل عروقی (DIC) {PT بیشتر و زودتر از APTT طولانی می شود}
  • کمبود اکتسابی ویتامین K (بیماری خونریزی دهنده نوزادان، بیماری کبدی، استفاده طولانی مدت از آنتی بیوتیک های وسیع الطیف)
  • مصرف وارفارین (PT بیشتر و زودتر از APTT طولانی می شود)
  • مصرف هپارین (PT کمتر از APTT متأثر می‏شود و ممکن است طبیعی باشد).
  • مصرف هیرودین یا آرگاتروبان (معمولا APTT هم طولانی می گردد)
  • مهارکننده‏ های فاکتورهای انعقادی (PT معمولاً طبیعی است مگر در موارد نادر که مهار کننده‏ای بر ضد فاکتور۱، ۲، ۵ یا ۱۰ وجود دارد)
  • جذب چربی پائین (بیماری سلیاک، اِسپرو گرمسیری، اسهال مزمن)

 

در چه شرایطی تست کاهش می یابد؟

  • کم کاری تخمدان
  • انتریت یا ایلئیت (التهاب روده) موضعی

تست های تکمیلی

Activated Clotting Time (ACT); Activated Partial Thromboplastin Time (APTT); Prothrombin Consumption Time (PCT); Fibrinogen; Coagulation Factors; Platelet Count; Platelet Function Tests; Thrombin Time, Cyp2C9 genotyping ( Warfarin)

تداخلات دارویی و آزمایشگاهی

استامینوفن، آسپیرین، آمیودارون، استروئید های آنابولیک، آنیزیندیون، آنتی استرپلاز، آنتی بیوتیک ها، تب بُرها، کاربنی سیلین، کاتارتیک ها، کلر تالیدون، کلستیرامین، کلوفیبرات، کورتیکوتروپین، دمکلوسیکلین، دکستروتیروکسین، دیازوکساید، دی فلونیزال، دیورتیک ها، داکسی سیکلین، اریترومایسین، گلوکاگون، هیدروکسی زین، ایندومتاسین، مسهل ها، مرکاپتوپورین، میکونازول، نالیدیکسیک اسید، نئومایسین، نیاسین، اکسی فن بوتازون، فنی توئین، کینین، سولفا کلرو پیریدازین، تیروکسین در کسانی که داروهای ضد انعقادی مصرف می کنند؛ PT را افزایش می دهند.

آموباربیتال، استروئید های آنابولیک، آنتی اسیدها، آنتی هیستامین ها، باربیتورات ها، کاربامازپین، کلرال هیدرات، کلردان، کلشی سین، کورتیکواستروئید ها، دیورتیک ها، ضد بارداری های خوراکی، پنی سیلین، پریمیدون، ریفامپین، سایمتیکون، اسپیرونولاکتون، تولبوتاماید و ویتامین K در کسانی که داروهای ضد انعقادی مصرف می کنند؛ PT را کاهش می دهند.

نکته ۱:رگ گیری تروماتیک باعث فعال شدن آبشار انعقادی و آلودگی نمونه به ترمبوپلاستین بافتی شده و نتایج را بطور کاذب کوتاه خواهد کرد.

نکته ۲: مصرف الکل PT را طولانی می کند؛ زیرا کبد محل سنتز فاکتورهای انعقادی می باشد و الکل فعالیت کبد را کاهش می دهد.

نکته ۳: پر نکردن لوله به مقدار نا مناسب به نحوی که نسبت خون به ضد انعقاد در آن رعایت نشود؛ نتایج را بی اعتبار می کند.

نکته ۴: تکان دادن زیاد نمونه باعث همولیز می شود و PT را بطور کاذب کوتاه تر می کند.

نکته ۵: مخلوط نکردن کافی خون در لوله آزمایش با ضد انعقاد؛ موجب ایجاد لخته در نمونه شده و نتایج را بطور کاذب کاهش می دهد.

نکته ۶: شمارش پلاکتی بالا و یا سانتریفوژ ناکافی نمونه باعث کوتاه شدن زمان PT می گردد.

نکته ۷: چنانچه هماتوکریت بیماری بیشتر از ۵۵% باشد؛ بایستی مقدار ضد انعقاد سیترات سدیم با توجه به هماتوکریت تنظیم گردد. در غیر این صورت سیترات اضافی در حجم کم پلاسمای بیمارِ پُرخون‌، با پیوند به کلسیم اضافه شده در هنگام آزمایش؛ موجب طولانی شدن کاذب آزمایش می‌شود.

نکته ۸: دمای انکوباتور برای آزمایش‌های انعقادی بایستی در محدوده ۱ ± ۳۷ درجه بوده و پلاسمای بیمار و کنترل هیچگاه قبل از انجام آزمایش‌های انعقادی بیشتر از ۱۰ دقیقه در ۳۷ درجه قرار نگیرد.

اطلاعات تکمیلی

وارفارین (با نام تجاری کومادین) ماده ای مشتق از کومارین می باشد که به شکل گسترده برای درمان مورد استفاده قرار می گیرد. فاکتور های انعقادی ۲، ۷، ۹ و ۱۰  و همینطور پروتئین C وS برای فعالیت بیولوژیکی خود وابسته به ویتامین K هستند. شکل فعال ویتامین K حاوی آنزیم کربوکسیلاز بوده و در واکنشی ریشه خاص  اسیدگلوتامیک در پروتئین هدف را  کربوکسیله کرده  تا گاماکربوکسی گلوتامیک اسید تولید شود. گاما کربوکسیلاسیون باعث افزایش پروتئین های هدف به کلسیم می گردد. وارفارین یک آنتاگونیست ویتامین K می باشد و گاما کربوکسیلاسیون رزیدوهای گلوتامیک اسید فاکتورهای فوق الذکر را پس از ساخته شدن توسط ریبوزوم؛ مهار می کند.

INR (International Normalized Ratio) یا نسبت همسو شده بین‌المللی در پایش درمان افرادی که وارفارین مصرف می کنند؛ استفاده می شود.

INR= (  )ISI

پارامتر ISI (International Sensitivity Index) یا اندکس حساسیت بین‎المللی مقداری است که سازمان بهداشت جهانی (WHO) به معرف بافتی کارخانه سازنده می‎دهد و فاکتور بافتی ساخته شده را معادل فاکتور بافتی مرجع WHO (مغز انسان) می‏نماید. مقدار ISI از عدد ۱ تا ۳ متغیر است. اگر آزمایش PT بیمار با معرف بافتی مرجع (با ISI=1) انجام شود؛ نسبت PT بیمار به کنترل برابر INR می‌گردد. اگر ISI یک معرف بافتی ۱ باشد؛ تست PT در کمبود فاکتورهای انعقادی به دلیل حساسیت بالای فاکتور بافتی سریعاً طولانی می شود و عدد به دست آمده عدد بالایی خواهد بود. در حالی که هر چه ISI به ۳ نزدیک‎تر باشد در صورت حضور کمبودهای انعقادی،PT به دلیل حساس نبودن فاکتور بافتی خیلی طولانی نمی‎گردد ، ولی میزانINR برای هر دو معرف مذکور یکسان می باشد؛ چون مقادیر عددیISI سبب جبران محاسبات می‎گردد.

در حین شروع درمان با وارفارین؛ PT/INR بطور تیپیک هر روز یا حداقل ۵-۴ مرتبه در هفته چک می‏شود تا دوز دارو و INR جهت درمان  تنظیم و پایدار شود. سپس می‏توان این فاصله‏ها را به تدریج افزایش داد و به ۴ هفته یک بار رساند. پس از شروع درمان ۵-۴ روز طول می‏کشد تا اثر ضدانعقادی وارفارین نمایان شود چرا که نیمه عمر فاکتورهای ۲ و ۱۰ نسبتاً طولانی است.

نکته ۱: بعضی بیماران مقاومت ارثی به وارفارین داشته (هر چند ناشایع است) و در نتیجه جهت حصول یک INR درمانی احتیاج به دوزهای خیلی بالای وارفارین دارند.

نکته ۲: اسهال یا سندروم های سوء جذب سبب طولانی شدن PT می گردند؛ زیرا سوء جذب ویتامینK؛ موجب عدم ساخت فاکتورهای ۲، ۷، ۹ و ۱۰ می شود.

نکته ۳ : نوزادان در مقایسه با بزرگسالان به طور طبیعی PT طولانی‏تری دارند و تا مقدار ۱۶ ثانیه هنگام تولد محتمل است ولی تا ۶ ماهگی به محدوده بزرگسالان می‏رسد.

 

 

منابع

  1. Richard A. Mc Pherson, Matthew R. Pincus. Henry’s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Method, 23rd edition, 2017, Elsevier.
  2. John P. Greer. Wintrobe’s Clinical Hematology, 13th edition, 2014, Lippincott Williams & Wilkins.
  3. Barbara J. Bain, Imelda Bates, et al. Dacie and Lewis Practical Haematology, 12th edition, 2017, Elsevier.
  4. Carl A. Burtis, David E. Bruns. Tietz Fundamentals of Clinical Chemistry and Molecular Diagnostics, 7th edition, 2015, Elsevier.
  5. ARUP Laboratories
  6. Mayo Medical Laboratories
  7. Lab Tests Online

۸- گل افشان حبیب اله.  مهارت های آزمایشگاهی در خون شناسی، چاپ اول، انتشارات دانشگاه علوم پزشکی شیراز، ۱۳۹۰ .

۹- جعفر آبادی آشتیانی مهتاب و همکاران. کتاب جامع تست های تشخیصی و آزمایشگاهی پاگانا ۲۰۱۴، انتشارات جامعه نگر، ۱۳۹۴ .

۱۰- اسدی محسن. مجموعه سوالات طبقه بندی شده کارشناسی ارشد وزارت بهداشت هماتولوژی از سال ۸۵ تا ۹۴ با پاسخنامه کاملاً تشریحی و کاربردی، انتشارات اطمینان، ۱۳۹۴ .