نام آزمایش

Semen Analysis

نام فارسی تست

آنالیز مایع منی

نام های دیگر

Spermogram, male Fertility Test, Sperm Analysis, Sperm Count

روش انجام

Macroscopic analysis, Qualitative Microscopy

ابتدا بررسی ظاهری نمونه منی از نظر بو، رنگ، حجم و pH انجام می گردد.

سپس مقدار کمی از مایع را بر روی لام مخصوص شمارش اسپرم قرار داده می شود و با استفاده ازسیستم نرم افزاری HFT CASA طبق استاندارد های WHO ؛ به مشاهده میکروسکوپی پرداخته می شود. از جمله مواردی که در نظر گرفته می شود شامل: محاسبه تعداد اسپرمها، وضعیت حرکتی آنها، بررسی احتمالی وجود تجمعات یا آگلوتیناسیون اسپرم ها، بررسی مرفولوژی اسپرم ها، بررسی وجود احتمالی گلبول های قرمز، سفید و دیگر سلول های محتمل و … .

آمادگی بیمار

نمونه باید پس از۵-۳  روز پرهیز از نزدیکی یاانزال تهیه شود. فاصله کمتر از ۲ روز منجر به کاهش حجم و تعداد اسپرم در نمونه و فاصله بیشتر از ۷ روز منجر به کاهش کیفیت اسپرم به خصوص از نظر حرکتی می گردد و به همین خاطر مناسب نیستند.

ملاحظات نمونه گیری

۱) نمونه را فقط در ظرف آزمایشگاه (ظرف پلاستیکی نو و یک بار مصرف) جمع آوری کنید.

۲) هنگام صبح ابتدا دستان و همچنین آلت تناسلی خود را با آب و صابون بشویید.

۳) مایع منی را فقط از طریق استمناء (Masturbation) {خود تحریکی نواحی تناسلی تا رسیدن به حالت ارگاسم کامل و خروج مایع منی} جمع آوری نمایید.

نکته ۱: جهت استمناء از به کار بردن هر گونه مواد شیمیایی و یا طبیعی نظیر انواع ژل، لوسیون یا روان کننده، آب معمولی و یا آب دهان خودداری فرمایید.

نکته ۲: به هیچ وجه از طریق نزدیکی و مخصوصاً نزدیکی منقطع یا وقفه ای نباید جهت نمونه گیری استفاده نمود، چرا که علاوه بر احتمال آلودگی های باکتریولوژیک و سلولیِ نمونه مایع منی؛ pH اسیدی ترشحات واژن باعث تاثیر بر روی حرکت اسپرم و در نتیجه اُفت کیفیت اسپرم می گردد.

نکته ۳: به هیچ وجه جهت جمع آوری نمونه از کاندوم های معمولی و لاتکس اسفاده ننمایید. کاندوم های رایج به علت رایج بودن مواد ضد اسپرم مناسب نبوده و افرادیکه نمی توانند به غیر از نزدیکی به طریقی دیگر نمونه گیری نمایند؛ تنها می توانند در صورت امکان از کاندوم های مخصوص نمونه گیری به نام Mail Factor Pack که فاقد مواد ضد اسپرم بوده و از جنس Silastic می باشند، استفاده نمایند.

۴) در هنگام انزال منی، بخش ابتدایی معمولا حاوی بیشترین تعداد اسپرم می باشد. باید دقت شود که تمامی نمونه منی درظرف مخصوص ریخته شود زیرا چنانچه فقط قسمتی ازنمونه دراختیار آزمایشگاه قرارداده شود؛ باعث به دست آمدن نتیجه غیرواقعی خواهدشد.

۵) زمان انزال منی را بر حسب ساعت و دقیقه بخاطر سپرده تا هنگام تحویل بر روی آن درج گردد.

۶) حتی الامکان سعی نمایید نمونه را در آزمایشگاه جمع آوری نمایید و در غیر اینصورت حداکثر ۳۰ دقیقه پس از نمونه گیری و در شرایطی هم دما با بدن (داخل دستها) و دور از تابش مستقیم نور آن را به آزمایشگاه منتقل و حتما پرسنل را از آوردن نمونه آگاه نمایید.

نکته ۴: انجام آزمایش مایع منی بعدازبستن لوله ها درمردان(وازکتومی ) مشابه انجام آزمایش معمولی منی است بااین تفاوت که :

الف) این آزمایش بایدحداقل دوماه پس ازبستن لوله ها انجام شود.

ب) درطی ۲۴ ساعت پیش از انجام آزمایش؛ نباید نزدیکی صورت پذیرد یا مایع منی به هرعلت دفع شود.

** با این حال؛ طبق نظر پزشک معالج خود عمل نموده و در زمان مقرر نمونه گیری نمایید.

نوع نمونه

Seminal Fluid

 

 

علت درخواست تست

  • بررسی کیفیت اسپرم و ارزیابی ناباروری مردان ( یکی از شایع ترین علل ناباروری کیفیت پایین اسپرم و تولید ناکافی اسپرم است.)
  • کمک به تشخیص نارسایی بیضه و تشخیص آزوسپرمی و اولیگوسپرمی ( در نارسایی بیضه اسپرم وجود دارد اما تعداد آن اندک است و برای لقاح کافی نمی باشد. در انواع مادرزادی بیماری؛ هیچ اسپرمی مشاهده نمی شود.)
  • ارزیابی ناباروری
  • بررسی تاثیر وازکتومی
  • بررسی تاثیر عمل بازگرداندن وازکتومی
  • کمک به تشخیص اورکیت یا التهاب بیضه‌ها ( معمولاً عامل آن ویروس واریسلا زوستر ، کلامیدیا تراکوماتیس، نیسریا گونوره و اوره آپلاسما اوره آلیتیکوم است)
  • از یافته های معمول در آزمون تجزیه اسپرم؛ نمای استرسی نامیده می شود. چنین نمایی زمانی مشاهده می گردد که بیشتر از ۲۰% اسپرم ها ظاهری غیر طبیعی داشته و شمارش اسپرم پایین باشد. این نمای استرسی نشانه واریکوسل می باشد؛ یا به دنبال یک بیماری همراه با تب (هیپرپیرکسی) پدید می آید.
  • کمک به تشخیص آدنوم هیپوفیز و انفارکتوس هیپوفیز؛ چنین وضعیت هایی به علت کاهش یا فقدان سطح FSH، LH موجب هیپواسپرمی می گردد. در نتیجه اسپرماتوژنز انجام نمی شود.
  • تایید یا رد عقیمی در تست تعیین پدر و مادر

توضیح راجع به تست

آزمایش مایع منی؛ شایعترین تست تشخیصی مورد استفاده در بررسی ناباروری مردان است. چنانچه در این تست؛ تعداد پائین اسپرم یا دیگر اختلالات دیده شود؛ حداقل ۷ روز بعد نمونه ای دیگر گرفته می شود. در صورت وجود اختلال در آنالیز مایع منی؛ انجام تست های تکمیلی ضرورت دارد.

در چه شرایطی آزمایش مایع منی مختل است؟

  • ناباروری
  • نارسایی اولیه و ثانویه بیضه
  • واریکوسل
  • انسداد سیستم انزالی
  • آتروفی بیضه ها (مثلا در اثر اوریون)
  • سندروم کلاین- فلتر
  • بالا رفتن حرارت بدن

تست های تکمیلی

Sperm penetration assay, Hyaluronan binding assay, Sperm DNA Fragmentation Assay (SDFA)

تداخلات دارویی  و آزمایشگاهی

آرسنیک، آزاتیوپرین، حشیش، سایمتیدین، کوکائین، سیکلوفسفاماید، استروژن ها، فلوکسی مسترون، کتوکونازول، سرب، متوتروکسات، متیل تستوسترون، نیتروفورانتوئین، مشتقات نیتروژن، پروکاربازین، سولفاسالازین و وین کریستین می توانند شمارش اسپرم را کاهش دهند.

نکته ۱: وجود تب درخلال ۳روزپیش ازانجام آزمایش ،نتیجه راتحت تأثیر قرارمی دهد.

نکته ۲: نمونه ای که از زمان جمع آوری آن بیش از ۱ ساعت گذشته باشد، فاقد ارزش است.

نکته ۳: رادیاسیون بیضه ها؛ شمارش اسپرم را کاهش می دهد.

نکته۴: کشیدن سیگار با کاهش تولید مایع منی و تعداد اسپرم ها همراه است.

نکته ۵: مصرف کافئین با افزایش تراکم اسپرم و تعداد اسپرم های با شکل غیر طبیعی همراه است.

نکته ۶: قهوه سبب افزایش تراکم اسپرم و درصد اَشکال غیرطبیعی خواهد شد.

نکته ۷: تاخیر در رساندن نمونه به آزمایشگاه و گرم نگه داشتن نمونه در هنگام انتقال به آزمایشگاه شایعترین دلایل رد نمونه است.

نکته ۸: نمونه‏های عصرگاهی تعداد و غلظت بالاتری از اسپرم در مقایسه با نمونه صبحگاهی دارند.

نکته ۹: با انجام یک بار آزمایش تجزیه اسپرم، به ویژه اگر نشانه دهنده ی ناباروری باشد؛ نمی توان نتیجه گیری قطعی نمود؛ زیرا شمارش اسپرم از روزی به روز دیگر متغییر است. تجزیه مایع منی را باید حداقل دو بار تا ۳ بار به فاصله ۳ هفته انجام داد.

نکته ۱۰: یک آزمون طبیعی تجزیه منی نمی تواند وضعیت مرد را به دقت ارزیابی نماید مگر آنکه تأثیر ترشحات سرویکس همسر وی بر حیات اسپرم نیز تعیین گردد (آزمون سیمز- هونر).

اطلاعات تکمیلی

۱- حجم مایه منی ۲ تا ۵ میلی لیتر است. حجم های کمتر از میزان طبیعی نشانه اسپرم کمتر و حجم های بیشتر نشانه مایع رقیق به همراه تعداد اسپرم کمتر از حد نرمال است.(هر دو حالت بر باروری تاثیر منفی دارند)

۲- pH نمونه منی باید ۷.۲- ۸ باشد.

۳- رنگ مایه منی: سفید- خاکستری- زرد

۴- شمارش اسپرم در هر میلی لیتر باید بیش از ۲۰ میلیون باشد.

۵- بیش از ۶۰% اسپرم ها باید حرکت داشته باشند.

۶- بیش از ۶۰% اسپرم ها باید مرفولوژی طبیعی با سر بیضی شکل داشته باشند.

* اگر pH کمتر از ۷ و همراه با آزوسپرمی باشد، انسداد مجاری انزالی یا فقدان دوطرفه مادرزادی وازدفران‏ ها محتمل خواهد بود.

** در پیواسپرمی، بیماران مبتلا به زردی و مصرف بعضی ویتامین‏ ها؛ رنگ مایع منی ممکن است زرد شود.

*** در صورتی که گلبول قرمز یا پیگمان‏های Heme وجود داشته باشند یا در مواردی که آسیب طناب نخاعی وجود دارد؛ ممکن است نمونه مایع منی قرمز – قهوه ‏ای باشد.

 

منابع

  1. Richard A. Mc Pherson, Matthew R. Pincus. Henry’s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Method, 23rd edition, 2017, Elsevier.
  2. Carl A. Burtis, David E. Bruns. Tietz Fundamentals of Clinical Chemistry and Molecular Diagnostics, 7th edition, 2015, Elsevier.
  3. ARUP Laboratories
  4. Mayo Medical Laboratories
  5. Lab Tests Online

۶- جعفر آبادی آشتیانی مهتاب و همکاران. کتاب جامع تست های تشخیصی و آزمایشگاهی پاگانا ۲۰۱۴، انتشارات جامعه نگر، ۱۳۹۴ .